“Tem” vốn là một từ tiếng Pháp “tembre” được Việt hoá để chỉ một sản phẩm bưu chính dùng để thanh toán cước phí. “Từ điển Tiếng Việt” định nghĩa cho từ “tem” một cách khô khan: “Tem thư là một miếng giấy nhỏ hình chữ nhật, có in tranh ảnh và giá tiền, do Bưu điện phát hành dùng để dán lên các bưu phẩm làm chứng từ cho cước phí”. Chỉ vậy thôi, trong khi đó tem và các lĩnh vực thuộc tem giờ đây thực sự đã có cả một đời sống riêng lớn lao hẳn hoi vượt ra khỏi mục đích ra đời ban đầu và song hành cùng nhân loại.
Song ý nghĩa của nó không chỉ dừng lại ở chức năng thương mại ban đầu ấy. Ngày 06-05-1840, Bưu điện Anh quốc phát hành con tem bưu chính đầu tiên mang hình nữ hoàng Anh Victoria; ngày 02-09-1946, nhân ngày “thôi nôi” của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, ngành Bưu điện non trẻ Việt Nam đã phát hành chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh. Sự mở đầu của ngành Bưu điện ở hai quốc gia khác nhau song đều giống nhau ở sự tôn vinh ấy không gì khác chính là bằng cớ minh chứng rằng: con tem không chỉ là một sản phẩm thương mại mà đã là sản phẩm văn hoá mang ý nghĩa xã hội to lớn. Từ đấy ở mỗi quốc gia, mỗi dân tộc, ngành Bưu điện mỗi nước từng năm tung ra hàng triệu bộ tem mà mỗi con tem là một sứ giả mang chân dung văn hoá, thông điệp văn hoá của nhân dân mình đến với tất cả mọi người trên hành tinh xanh bao la này. Hơn thế nữa, khi thời gian qua đi, bóng dáng những thành tựu kỹ thuật in ấn, những mỹ cảm, những đề tài từng in bóng trên mỗi con tem lại trở thành một nhân chứng lịch sử vô giá, phản quang những dấu ấn, những âm vang của mỗi thời đại.
Và thế là lúc nhận lấy cánh thư của người thân gởi đến từ một chân trời góc bể nào đấy, trước khi mỗi người bồi hồi với những con chữ tâm tình, chúng ta lại được ngắm nghía những con tem xinh xắn như là một người bạn, như một sứ giả đem đến những bài học văn hoá bằng ảnh nào đấy cho mình. Thế đấy, nhỏ nhoi khiêm nhường đến lặng lẽ ở một góc lá thư mà lại chứa biết bao nhiêu là niềm vui và mỹ cảm ! .
Vì thế chúng ta không lạ gì khi công việc sưu tập tem và hiệp hội những người sưu tập tem trở thành một trong những bộ môn nghệ thuật ra đời thuộc loại sớm nhất trên thế giới. Đó là Dr. John Edward Gray, nhà sưu tập tem đầu tiên trên thế giới, đó là Hiệp hội những người sưu tập tem của Mĩ xuất hiện vào năm 1856. Và chưa đầy một thập kỷ sau, vào ngày 15-12-1862 tại thành phố cảng Liverpool, tạp chí tem đầu tiên xuất hiện là “Monthly Advertiser” ra đời như một nơi đối thoại, thông tin về lĩnh vực tem. Từ đấy đến nay, nhân loại đã đi qua một chặng đường khá dài, để lại nhiều thành tựu cũng như kinh nghiêm to lớn cùng với cả một thiết chế kỹ thuật tinh tế, hữu dụng.
Song hiện thời, công việc sưu tập tem lại tiếp tục có được sự hỗ trợ to lớn của khoa học công nghệ thông tin mà trong đó dịch vụ mạng Internet toàn cầu trở thành một phương tiện liên thông nhanh chóng, sâu rộng và chính xác. Việc cập nhật, quảng bá, trao đổi thông tin về các lĩnh vực thuộc tem trên mạng trở thành một phần công việc của mỗi Hiệp hội tem ở các quốc gia lẫn ở mỗi cá nhân người sưu tập tem. Theo một tổ chức độc lập nghiên cứu về sưu tập Tem quốc tế có tên là IPRS (lndependent Philatelic Research Soctety – địa chỉ : http/www.geocities.com/wallst-reet/1fk) or/4843/philbur.html) hiện nay có đến 246 nguồn thông tin của 246 nước và các tổ chức bưu chính thế giới trên 100 Website về tem, chưa kể các trang Website của các tổ chức bưu chính địa phương cùng các tổ chức, cá nhân liên quan đến tem, sưu tập tem.
Nhờ các Website này, người sưu tập tem có đầy đủ tất cả những thông tin về hành chính của một bộ tem cụ thể như : tên gọi, mẫu, mã số, nước phát hành, ngày phát hành, kèm theo hình ảnh thực và cả lời giới thiệu cụ thể về nội dung, về các thông tin khoa học hoặc văn hoá liên quan đến hình ảnh tem; những thông số kỹ thuật, mỹ thuật như : tên người hoạ sĩ thiết kế, khuôn hình tem, số răng, thậm chí có cả số lượng phát hành lẫn kiểu in, loại giấy in, nơi in. Chẳng hạn ở Website của Bưu điện Việt Nam (địa chỉ: http//:www.vnpt.com.vn) trang Văn hoá xã hội – Thế giới kì diệu của Tem thư, ở danh mục “Các bộ tem 2001” có bộ tem “Cá nước ngọt cần bảo vệ” ngoài hình ảnh con tem có những thông tin như sau: Cá nước ngọt cần bảo vệ (Mã số: 851)
Cá nước ngọt là tên gọi chung chỉ các loài cá sống ở nước ngọt (sông, suối, ao, đầm, hồ, ruộng), chủ yếu thuộc các họ cá xương, là nguồn thực phẩm quan trọng nhất là cho cư dân bản địa. Những năm gần đây với nền công nghiệp phát triển, nhiều nguồn chất thải gây ô nhiễm môi trường, trong đó môi trường nước ngọt bị ô nhiễm và dần cạn kiệt. Hơn nữa, việc đánh bắt cá bằng thuốc nổ, bằng điện… mang tính huỷ diệt của con người, dẫn đến một số loài cá nước ngọt có nguy cơ tuyệt chủng. Cùng với thế giới, Việt Nam đã và đang nỗ lực ngăn chặn việc phá hoại môi trường bằng nhiều hình thức, biện pháp nhằm bảo vệ môi trường trong sạch, bền vững.
Tổng cục Bưu điện phát hành bộ tem “Cá nước ngọt cần bảo vệ” giới thiệu một số loài cá nước ngọt sống ở sông, suối, ao, hồ của Việt Nam hiện có nguy cơ tuyệt chủng cần được bảo vệ. Đây là loài cá thuộc họ cá xương, có loài có vẩy và có loài da trần. Chúng tuy khu trú ở cùng khu vực (thuỷ vực) nhưng sống ở các tầng nước khác nhau tuỳ theo mồi ăn ở tầng mặt, tầng giữa và tầng đáy. Hình dáng cá nước ngọt cũng đa dạng, đa phần là hình thoi và có loại lại dài như con rắn.
Việc phát hành bộ tem như tiếng chuông báo động, sự cảnh tỉnh những con người vô ý thức, vô trách nhiệm trong việc bảo vệ một nguồn lợi thuỷ sản của Việt Nam, đồng thời góp chung tiếng nói với thế giới để bảo vệ môi trường chung.
Mẫu 6-1, giá mặt 400đ : Cá Măng rổ – Toxotes mcrolepis Giinther
Mẫu 6-2, giá mặt 800đ : Cá Ruồng xanh – Cosmo cheilus harmandi (Sauvage)
Mẫu 6-3, giá mặt 2000đ: Cá Chình mun – Anguilla bicolor pacifica M’clelland
Mẫu 6-4, giá mặt 3000đ : Cá Còm – Chitala ornata (Gray)
Mẫu 6-5, giá mặt 7000đ : Cá Cháo lớn – Megalops Cyprinoides (Broussonet)
Mẫu 6-6, giá mặt 8000đ : Cá Sóc – Probarbus fullieni Sauvage
Các thông tin về tem như : lịch sử tem và sưu tập tem, hệ thống các bộ tem đã phát hành, các công việc in ấn, sưu tập, phát hành tem ở các quốc gia, các kỷ lục, giá cả, địa chỉ trao đổi về tem, .v.v.. đều được thông tin trên Internet. Nhờ vậy, người sưu tập có thể lang thang trên mạng để tìm kiếm bổ sung những tri thức, thông tin về tem, để biết bộ tem này mình còn thiếu, con tem kia mình có nhưng thiếu tên gọi và các thông số cần biết khác. Chẳng hạn trên Website của Bưu điện Đà Nẵng (địa chỉ : http/danangpt.vnn.vn) ở mục Hội tem, ngoài khá nhiều thông tin về hình ảnh, tư liệu, chúng ta được biết tính đến ngày 15-08-2000, Bưu chính Việt Nam đã phát hành được 834 bộ tem với 3062 mẫu tem.
Nét hữu dụng nhất, và cũng mang tính hiện đại nhất là những thông tin đồ sộ, phong phú về tem được hệ thống hoá theo các tiêu chí : năm, quốc gia, nền văn hoá, công nghệ, đề tài,… có thể giúp người đọc tiếp cận và truy xuất cực kỳ nhanh chóng. Mặt khác, do càng ngày càng nâng cao hoàn thiện, các Website được các Hiệp hội tin học quốc tế phân loại chất lượng theo “sao”, trong đó một Website được xếp hạng 5 sao phải có phần “On Line Shopping” (Mua hàng trực tuyến), ở đó khách hàng có thể trao đổi các phương thức thanh toán thương mại về tem dù cách xa nhau vạn dặm. Điều này đã khiến Website của Bưu điện Việt Nam (địa chỉ : http://www.vnpt.com.vn) với phần “Góc người chơi tem” trên trang chủ của VNN chưa được xếp hạng 5 sao dù được đánh giá là đạt chất lượng rất cao : đồng hạng 4 sao với Đài Loan và Tuyniduy, chỉ thua trang tem của 2 đơn vị 5 sao của Mỹ mà thôi.
Như vậy, giờ đây với một computer cá nhân nối mạng Internet, bạn sẽ có thể tham gia vào sự học tập, nghiên cứu, trao đổi về tem với tất cả mọi người, mọi tổ chức trên toàn cầu. Chơi tem trên Internet quả là một cuộc phiêu lưu kỳ diệu bổ ích, sang trọng của chúng ta trong thế giới hiện đại thế kỷ XXI. Mong rằng mỗi bạn chúng ta sẽ có một “văn phòng giao dịch tại nhà” kỳ diệu như thế cho công việc chơi tem của mình !
LÊ QUANG ĐỨC
lequangduc@gmail.com
(Tham luận được trình bày tại Đại hội Hội Tem Thành phố Đà Nẵng lần thứ II – nhiệm kỳ 2004-2009 tổ chức tại Bưu điện TP. Đà Nẵng ngày 27/08/2004)
0.000000
0.000000
Read Full Post »
Tuệ Lãng 